ਹਰਿਆਣਾ: Women ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਦੇ ਦਾਅਵੇ ਝੂਠੇ, ਪਰਦੇ ਹੇਠ ਦੱਬੀ ਅੱਧੀ ਆਬਾਦੀ
ਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਨਾਮਾਤਰ
ਮਹਿਲਾ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਦੇ ਦਾਅਵਿਆਂ ਅਤੇ ਹਕੀਕਤ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਅੰਤਰ
ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਭਾਵੇਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਸੀਮਤ!
ਪੰਚਾਇਤੀ ਰਾਜ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ 33 ਫੀਸਦੀ ਮਹਿਲਾ ਰਾਖਵਾਂਕਰਨ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ
ਰਮੇਸ਼ ਗੋਇਤ
ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, 27 ਸਤੰਬਰ 2024- 1966 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਰਿਆਣਾ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਵਧਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਉਭਰਨ ਲਈ ਅਜੇ ਵੀ ਲੰਬਾ ਸਫ਼ਰ ਤੈਅ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਰਾਖਵੇਂਕਰਨ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਸਿਆਸਤ ਗਰਮਾਈ ਹੋਈ ਹੈ। ਅੱਧੀ ਆਬਾਦੀ ਆਪਣਾ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਇਰਾਦਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਸੂਬੇ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ ਰਾਜ ਦੇ ਗਠਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਰਾਜਨੀਤੀ 'ਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਨਾਂਹ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਰਹੀ ਹੈ।
ਸੂਬੇ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਯੋਗਦਾਨ ਰਿਹਾ, ਪਹਿਲੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ 81 ਵਿੱਚੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਪੰਜ ਔਰਤਾਂ ਹੀ ਚੁਣੀਆਂ ਜਾ ਚੁਕੀਆਂ ਹਨ। 2019 ਤੱਕ ਇਹ ਗਿਣਤੀ ਸਿਰਫ਼ 9 ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਈ। 1966 ਵਿਚ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਗਠਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਚ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਭਾਵੇਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਸੀਮਤ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਦੇ ਦਾਅਵਿਆਂ ਅਤੇ ਹਕੀਕਤ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਪਾੜਾ ਜਾਪਦਾ ਹੈ।
ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਪਰ ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਅਜੇ ਵੀ ਮਰਦਾਂ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਹੈ। ਪੰਚਾਇਤੀ ਰਾਜ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਰਾਖਵੇਂਕਰਨ ਨੇ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ ਹੈ, ਪਰ ਰਾਜ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਮਹਿਲਾ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਉਭਾਰ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਪੰਚਾਇਤੀ ਰਾਜ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ 33 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਰਾਖਵਾਂਕਰਨ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਥਾਨਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਕਈ ਔਰਤਾਂ ਸਰਪੰਚ ਅਤੇ ਪੰਚਾਇਤ ਮੈਂਬਰ ਬਣ ਕੇ ਉੱਭਰੀਆਂ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਸੱਤਾ ਦੀ ਅਸਲ ਵਾਗਡੋਰ ਅਜੇ ਵੀ ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹੀ। ਇਸ ਰਾਖਵੇਂਕਰਨ ਨੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਮੰਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਰਾਜ ਪੱਧਰੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਸੀਮਤ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਅਜਿਹੀਆਂ ਮਹਿਲਾ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਉਂਗਲਾਂ 'ਤੇ ਗਿਣੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜੋ ਆਪਣੇ ਦਮ 'ਤੇ ਸੂਬੇ ਦੀ ਸਿਆਸਤ 'ਚ ਰੰਗ ਲਿਆਉਣ 'ਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੀਆਂ| ਹੁਣ ਤੱਕ ਚੋਣਾਂ ਲੜ ਕੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ 'ਚ ਪਹੁੰਚਣ ਵਾਲੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਜਾਂ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਤੀ ਰਾਜਨੀਤੀ 'ਚ ਸਨ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਦਾਦੇ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਿਆ ਹੈ। ਸੂਬੇ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ 81 ਵਿੱਚੋਂ ਸਿਰਫ਼ 5 ਔਰਤਾਂ ਸਨ।
1977 ਵਿੱਚ ਇਹ ਅੰਕੜਾ ਘਟ ਕੇ ਸਿਰਫ਼ ਚਾਰ ਰਹਿ ਗਿਆ। 1996 ਅਤੇ 2000 ਵਿੱਚ ਇਹ ਅੰਕੜਾ ਸਿਰਫ਼ ਪੰਜ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਰਿਹਾ। 2005 ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ 13 ਔਰਤਾਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਪੁੱਜੀਆਂ, ਜੋ ਅੱਜ ਤੱਕ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਨ। ਫਿਰ 2009 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਸਿਰਫ਼ ਦਸ ਰਹਿ ਗਈ। ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਸਰਕਾਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਅਤੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਰਾਖਵੇਂਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ, ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਔਰਤਾਂ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕਣਗੀਆਂ। 20 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪੰਚਾਇਤੀ ਰਾਜ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਰਾਖਵਾਂਕਰਨ ਤੈਅ ਕੀਤਾ ਸੀ।
1966 ਤੋਂ 2024 ਤੱਕ ਹਰਿਆਣਾ ਦੀਆਂ ਮਹਿਲਾ ਵਿਧਾਇਕ
1966 ਸ਼ੰਨੋ ਦੇਵੀ-ਜਗਾਧਰੀ, ਪ੍ਰਸੰਨੀ ਦੇਵੀ-ਰਾਜੌਂਦ, ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਸੁਮਿਤਰਾ ਦੇਵੀ-ਰੇਵਾੜੀ, ਚੰਦਰਵਤੀ ਦਾਦਰੀ, ਓਮਪ੍ਰਭਾ ਜੈਨ-ਕੈਥਲ।
1967 ਓਮਪ੍ਰਭਾ ਜੈਨ-ਕੈਥਲ, ਪ੍ਰਸੰਨੀ ਦੇਵੀ-ਇੰਦਰੀ, ਲੇਖਾਵਤੀ ਜੈਨ-ਨਾਗਲ, ਸ਼੍ਰੀਹਲਤਾ, ਸੁਮਿਤਰਾ ਦੇਵੀ-ਰੇਵਾੜੀ।
1968 ਓਮ ਪ੍ਰਭਾ ਜੈਨ-ਕੈਥਲ, ਚੰਦਰਵਤੀ-ਦਾਦਰੀ, ਪ੍ਰਸੰਨੀ ਦੇਵੀ-ਇੰਦਰੀ, ਲੇਖਵਤੀ ਜੈਨ-ਅੰਬਾਲਾ, ਸ਼ਕੁੰਤਲਾ ਭਗਵਦੀਆ-ਸਾਲਹਵਾਸ, ਸ਼ਾਰਦਾ ਰਾਣੀ-ਬੱਲਭਗੜ੍ਹ, ਸੁਮਿਤਰਾ ਦੇਵੀ-ਰੇਵਾੜੀ।
1972 ਚੰਦਰਵਤੀ-ਲੋਹਾਰੂ, ਲਜਾਰਾਣੀ-ਬਧਰਾ, ਲੇਖਵਤੀ ਜੈਨ-ਅੰਬਾਲਾ, ਪ੍ਰਸੰਨੀ ਦੇਵੀ-ਇੰਦਰੀ, ਸ਼ਾਰਦਾ ਰਾਣੀ-ਬੱਲਭਗੜ੍ਹ।
1977 ਕਮਲਾ ਦੇਵੀ ਯਮੁਨਾਨਗਰ ਤੋਂ, ਸੁਸ਼ਮਾ ਸਵਰਾਜ ਅੰਬਾਲਾ ਛਾਉਣੀ ਤੋਂ, ਕੈਲਾਨਾ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇਵੀ, ਸ਼ੁਕਾਂਤਲਾ ਬਾਵਲ ਤੋਂ ਵਿਧਾਇਕ ਬਣੀ।
1982 ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇਵੀ ਕਰਨਾਲ, ਪ੍ਰਸੰਨੀ ਦੇਵੀ ਨੌਲਥਾ, ਬੰਤੀ ਦੇਵੀ ਹਸਨਗੜ੍ਹ, ਕਰਤਾਰ ਦੇਵੀ ਕਲਾਨੌਰ, ਸ਼ਾਰਦਾ ਰਾਣੀ ਬੱਲਭਗੜ੍ਹ, ਚੰਦਰਵਤੀ ਬਧਰਾ, ਸ਼ੁਕਾਂਤਲਾ ਬਾਵਲ ਤੋਂ ਵਿਧਾਇਕ ਬਣੇ।
1987 ਜਸਮਾ ਦੇਵੀ-ਆਦਮਪੁਰ, ਕਮਲਾ ਵਰਮਾ-ਯਮੁਨਾਨਗਰ, ਸੁਸ਼ਮਾ ਸਵਰਾਜ-ਅੰਬਾਲਾ ਕੈਂਟ, ਮਾਧਵੀ ਕੀਰਤੀ-ਝੱਜਰ, ਵਿਦਿਆ ਬੇਨੀਵਾਲ-ਡਡਵਾਕਲਾਂ।
1991 ਚੰਦਰਵਤੀ-ਲੋਹਾਰੂ, ਜਾਨਕੀ ਦੇਵੀ ਮਾਨ-ਇੰਦਰੀ, ਕਰਤਾਰ ਦੇਵੀ-ਕਲਾਨੌਰ, ਸੰਤੋਸ਼ ਚੌਹਾਨ-ਸਿਰਸਾ, ਸ਼ਕੁੰਤਲਾ ਭਗਵਦੀਆ-ਬਾਵਲ, ਸ਼ਤੀ ਰਾਠੀ-ਕੈਲਾਣਾ।
1996 ਕਮਲਾ ਵਰਮਾ-ਯਮੁਨਾਨਗਰ, ਕਾਂਤਾ ਦੇਵੀ-ਝੱਜਰ, ਕਰਤਾਰ ਦੇਵੀ-ਕਲਾਨੌਰ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਗਹਿਲਾਵਤ-ਰੋਹਤ, ਵਿਦਿਆ ਬੈਨੀਵਾਲ-ਦਬੜਕਲਾਂ।
2000 ਅਨੀਤਾ ਯਾਦਵ ਸਾਲਹਵਾਸ, ਸਰਿਤਾ ਨਰਾਇਣ ਕਲਾਨੌਰ, ਸੁਤੰਤਰ ਬਾਲਾ ਚੌਧਰੀ ਫਤਿਹਾਬਾਦ, ਵੀਨਾ ਛਿੱਬਰ ਅੰਬਾਲਾ, ਵਿਦਿਆ ਬੈਣੀਵਾਲ ਦਬੜਕਲਾਂ।
2005-ਅਨੀਤਾ ਯਾਦਵ-ਸਲ੍ਹਾਵਾਸ, ਗੀਤਾ ਭੁੱਕਲ- ਕਲਾਇਤ, ਕਰਤਾਰ ਦੇਵੀ-ਕਲਾਨੌਰ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਪੰਡਿਤ-
ਯਮੁਨਾਨਗਰ, ਮੀਨਾ ਮੰਡਲ-ਜੁੰਡਲਾ, ਪ੍ਰਸੰਨੀ ਦੇਵੀ-ਨੌਲਥਾ, ਰਾਜਰਾਣੀ ਪੂਨਮ-ਅਸੰਧ, ਰੇਖਾ ਰਾਣਾ-ਘਰੌਂਦਾ, ਸ਼ਕੁੰਤਲਾ ਭਗਵੜੀਆ-ਬਾਵਲ, ਸ਼ਾਰਦਾ ਰਾਠੌਰ-ਬੱਲਭਗੜ੍ਹ, ਸੁਮਿਤਾ ਸਿੰਘ-ਕਰਨਾਲ, ਕਿਰਨ ਚੌਧਰੀ ਤੋਸ਼ਮ, ਸਾਵਿਤਰੀ ਜਿੰਦਲ-।
2009- ਕਿਰਨ ਚੌਧਰੀ-ਤੋਸ਼ਮ, ਸਾਵਿਤਰੀ ਜਿੰਦਲ-ਹਿਸਾਰ, ਗੀਤਾ ਭੁੱਕਲ-ਝੱਜਰ, ਸੁਮਿਤਾ ਸਿੰਘ-ਕਰਨਾਲ, ਸ਼ਾਰਦਾ ਰਾਠੌਰ-ਵਲਭਗੜ੍ਹ, ਸ਼ਕੁੰਤਲਾ ਖਟਕ-ਕਲਾਨੌਰ, ਸਰੋਜ ਮੋਰ-ਨਾਰਨੌਂਦ, ਕਵਿਤਾ ਜੈਨ-ਸੋਨੀਪਤ, ਅਨੀਤਾ ਯਾਦਵ- ਅਟੇਲੀ।
2014- ਲਤਿਕਾ ਸ਼ਰਮਾ ਕਾਲਕਾ, ਸੰਤੋਸ਼ ਚੌਹਾਨ ਸਰਵਨ ਮੁਲਾਣਾ (ਐਸ.ਸੀ.), ਕਵਿਤਾ ਜੈਨ ਸੋਨੀਪਤ, ਪ੍ਰੇਮ ਲਤਾ ਉਚਾਨਾ, ਰੇਣੁਕਾ ਬਿਸ਼ਨੋਈ ਹਾਂਸੀ, ਕਿਰਨ ਚੌਧਰੀ ਟੌਸ਼ਮ, ਸ਼ੰਕੁਤਲਾ ਖਟਕ ਕਲਾਨੌਰ (ਐਸ.ਏ.ਸੀ.), ਗੀਤਾ ਭੁੱਕਲ ਝੱਜਰ (ਐਸ.ਏ.ਸੀ.), ਸੰਤੋਸ਼ ਬੱਲਾਵੜ, ਐਟ. (SAC), ਸੀਮਾ ਤ੍ਰਿਖਾ ਬਡਖਲ।
2019- ਸ਼ੈਲੀ ਨਰਾਇਣਗੜ੍ਹ, ਰੇਣੂ ਬਾਲਾ ਸਢੋਰਾ (SAC), ਕਮਲੇਸ਼ ਢਾਂਡਾ ਕਲਾਇਤ, ਨਿਰਮਲ ਰਾਣੀ ਗਨੌਰ, ਨੈਨਾ ਸਿੰਘ ਚੌਟਾਲਾ ਬਢਲਾ, ਕਿਰਨ ਚੌਧਰੀ ਟੌਸ਼ਮ, ਸ਼ੰਕੁਤਲਾ ਖਟਕ ਕਲਾਨੌਰ (SAC), ਗੀਤਾ ਭੁੱਕਲ ਝੱਜਰ (SAC), ਸੀਮਾ ਤ੍ਰਿਖਾ ਬਡਖਲ।